म्हातारबोवा

गेल्या ऊन्हाळ्यात सोलापूरला जाणे झाले. सोलापूरपासून जवळ यमगरवाडी येथे एक पारधी मुलांसाठी शाळा आहे. ती पाहण्याचा योग अखेरीस जुळून आला होता. गिरीश प्रभूण्यांचे पालावरचे जीणं मनात कुठेतरी घर करून होते. पण तिथे पोहोचण्यापुर्वीच डोक्यावरच्या तडकत्या ऊन्हाने तिथल्या खडतर आयुष्याची कल्पना दिली.
रस्त्याच्या कडेला एका झाडाखाली उभे होतो आणि तो हळू हळू चालत आमच्या दिशेने आला. त्याच्या सुरकुतलेल्या चेहर्यावरून त्याने अनेक उन्हाळे पाहीले असल्याचा दाखला दिला. पण नजर मात्र अशी करकरीत की जणू आरपार जावी. त्याच्याकडे बघताना सारा उन्हाळा मूर्तीमंत समोर उभा असल्याचा भास झाला. झाडाची वितभरच का होइना पण होती नव्हती ती सावली सोडून उन्हातच तो दोन पायांवर बसला. खिशातून तंबाखूची पूडी काढली. डोळे किलकिले करत माझ्याकडे नजर वळ्वली अन म्हणाला "काय पाव्हणं तम्हाकू खाणार का?" मी हसूनच नकारर्थी मान हालवली. त्या आधीच त्यानं ती पुरचुंडी सदर्याआड केली होती. त्याला माझ्या नकाराची खात्री असावी. "कुणीकडलं म्हणायचं?" मुंबई म्हणालो तसे त्याचे डोळे चमकले. "शिनेमावालं का" मी नाही म्हणलो तसे तंबाखूचा बार तोंडात कोंबून तो मौनाला बसला.
**************

"म्हातारबोवा, म्हातारबोवा, श्वास उडाला धाप लागली"
वेशीवरली गोजीरवाणी, अवघडलेली चिंच बोलली
"त्रागा सोडा, टेका वाईच
कुठे निघाला घाई घाई"

सोडून करपट उष्ण उसासा बसे अजोबा बापुडवाणा
चंची उघडी डबी चुन्याची तंबाखूचा भरी बकाणा
डोक्याचे ते कातीव टक्कल खुरुट सफेदी औडक चौडक
चुरगट धोतर, विरकट सदरा, चिरचिरणारी वहाण फत्तड
चिकचिकती घामाची रेघ
टाचेवरची दुखरी भेग

नाकावरती डोळे टांगून लटाटणारी मान तरंगे
शुष्क नजर ती शोध कुणाचा खंत जागते डोळ्यामागे
थंडीवरती पचक थुंकूनी सुर्व्यापाशी बसला येऊन
आळसलेली राख फुंकूनी त्यास भडकवी सरपण घालून
छातीच्या भात्याची फुरफुर
उरात उठतो भलता काहूर

पर्णफुलांची काढून नक्षी वसंत बेटा गेला निघूनी
म्हातार्याची पेटे भट्टी डोळ्यालाही नुरले पाणी
मिटुन निळा अस्मानी डोळा तलाव सारा झोपी गेला
तळाटलेली हिरवी स्वप्ने उन्हात पडली वाळायाला
पाण्यासाठी दाही दिशा
चिवचिव चिमण्या वेड्यापिशा

दूर ढगांची गडबड मस्ती तडक वीजेने भरली तंबी
अवखळ वारा सैरावैरा, अंगलट नस्ती झोंबाझोंबी
"म्हातारबोवा, म्हातारबोवा, पाऊस आला, भट्टी विझली"
वेशीवरली लेकुरवाळी, गजबजलेली चिंच बोलली
"वय झालं, त्रागा सोडा
सुखरूप जा पण चिठ्ठी धाडा"

आणि आजोबा काठी टेकत
पुढे निघाला पाठ शेकत...

**********